Projenin Amacı:

Öğretim programlarında yer alan “kök değerlerin” Barış Manço’nun eserlerinin analizi ile ele alınması.

---

Projenin Uygulama Adımları:

DEĞERLERİMİZ BARIŞ MANÇO İLE KÖK SALIYOR

Hayatımızda müzik olduğunda, dışarıdan eğleniyormuşuz gibi göründüğü için, bazen suçluluk duygusuna kapılabiliyoruz. Hayat çok zor, dünyanın farklı yerlerinde farklı acılar yaşanıyor. Ama insan olduğumuzu hatırlamanın yollarından bir tanesi müzik. Ayrıca müzik, birçok gencin duygularını hem fark etmesine hem de ifade etmesine yardımcı olabilir. Müziğin iyileştirici ve şifalandırıcı gücü hepimizin üzerinde olsun.

Notaların ahenkli akışı ve edebiyatın sanatlı söyleyişinin bütünleşmesi ile müzik, bilişsel ve duyuşsal zeminde etkileri görülebilen bir araçtır. Müziğin bu etkisi, onun eğitim alanında kullanımını da gündeme getirmiş ve kadim zamanlardan günümüze dek müziğin eğitsel gücü hep ilgi odağı olmuştur.

Bazı öğrenciler için müzik sayesinde okul sevilen bir yer haline gelebilir. Çocuk ve müzik birlikte düşünüldüğünde doğru bir ikili oluştururlar. Doğal bir motivasyon kaynağı olarak kullanıldığında müzik; matematik, sosyal bilgiler, yabancı dil, tarih gibi derslere de yardımcı olabilir (Çuhadar, 2008, s. 19). Bunun yanı sıra müzik psiko-sosyal boyutta aidiyet duygusu ve saygı görme arzusunu hissettirir. Birey bunu bizzat müzikal bir sanat icra ederek kazandığı gibi bazen de toplumun saygı duyduğu kişileri takip ederek, onun dâhil olduğu sosyal alana girmeye çalışmakla elde edebilir (Kurban, 2019, s. 32).  Çocukların sevdikleri ve kendilerine rol model olarak aldıkları bir sanatçının şarkılarından verilen mesajlardan daha fazla etkilendikleri ve bu mesajları benimsedikleri bilimsel bir gerçektir.

O hâlde bu denli önemli bir aracı, değerler eğitiminden ayrı düşünmek imkânsız hâle gelmektedir. Bu sebeple, değerler eğitiminde, kültürel aktarım ile iç içe olan müziğe yer verilmelidir. Kasıtlı olarak insanı kültürleme olan eğitim sürecinde, müzik aracılığıyla olumlu tutum, bilgi ve davranışlar kazandırılabilir (Kocabaş, 1997, s. 141). Sözler, müzik yoluyla iletildiğinde, bazen müziğin fiziksel ve duygusal çekiciliğinden de  baskın  çıkarak,  çoğu  zaman  dinleyicilerin  odak  noktası hâline  gelebilecektir  (Erdoğan  G.,2015,  s.  118).  Ancak bunu yapmaya çalışırken, toplumsal değerlere önem veren, bireyin gelişim sürecini olumlu destekleyen ve kültürel aktarımı sağlayabilecek eserler tercih edilmelidir. Bunun dışında hem bu eserleri ortaya koyan hem de toplum tarafından da kendisi bir değer olarak kabul edilen sanatçılara, değer eğitimi sürecinde yer verilmelidir. Türk toplumunun bir değeri olan ve şarkıları ile toplumsal değerlere önem veren ve kültürel değerlerin nesiller boyu aktarılmasını sağlayan Barış Manço, müzik ile değerler eğitimi konusunda kılavuzluk edebilecek bir sanatçıdır.

Bu noktalardan hareketle programın amacı, öğretim programlarında yer alan “kök değerlerin” Barış Manço’nun eserleri ile ele alınmasıdır.

1) ADALET

Israrla sormaktadır ‘hemşeri’ Barış Manço’ya “Hemşerim memleket nire?” O da aynı ısrarla cevap verir: “Bu dünya benim memleket.” Baştan başa gezdiği fani dünyada, gördüğü her yerde aynıdır “İnsanlık pazara çıkmıştır, ekmek aslanın ağzındadır, bir sıcak çorba içer misin diyen kalmamıştır”. Herkesin tek bir derdi vardır: Esas memleket.

Şarkıda geçen “Okumuşu, cahili, yoksulu zengini hiç farkı yok hepsi aynı” ifadeleri eşitlik içermektedir. Adalet, eşitlik ilkesi baz alınarak uygulanır. Eşitlik, adaletin ön koşullarından biridir. Sosyal ve ekonomik düzeyde eşitliğin olmadığı yerde adalet sağlanamaz. Dolayısıyla bu iki kavram birbirleriyle doğrudan alakalıdır.

2) DOSTLUK

‘Ömrümün Sonbaharında’ gidenin gelmeyeceğini, elden kaçırılanların ebediyen kaybedildiğini bilen herkese hitap eden şarkıdır aslında. Sadece ömrün değil, bir dostluğun, bir aşkın, bir dönemin sonbaharını yaşayan herkesi derin derin düşündürür. Artık bitmekte olduğunu anladığımızda bir şeylerin, içe gelip yerleşen o acayip hissi anlatır bu şarkı.

            Şarkıda yer alan, “Hep yüzüme kapandı -Dost bildiğim kapılar” ifadesi ile dostlarının ömrünün sonbaharında yanında yer almadığından yakınmaktadır."Ve hala beni dinleyen bir avuç dostum kaldı ömrümün sonbaharında" sözleriyle şarkı sonlanmaktadır.

3) DÜRÜSTLÜK

“Gözümde yaş görseler -"Erkek ağlar mı?" derler -Gökler ağlıyor dostlar -Ben ağlamışım çok mu?” diye başlayan ve üstüne düşünülmesi gereken bir şarkı ‘Ali Yazar Veli Bozar’..

Ali Yazar Veli Bozar’da yer alan “Bir gün dönsem sözümden -Düşerim dost gözünden” ifadeleri ile dürüstlüğün önemi vurgulanmaktadır. Şarkıda dürüstlük değeri vurgulanmakla beraber önemsiz konuları da gereksiz yere büyüttüğümüz sonucuna da varılır.

4) ÖZ DENETİM

“Biz görmeyeli çok değişmiş - Selam sabahı unutmuşsun Süleyman” diyen Barış Manço bakalım bu şarkısında bize ne anlatmaya çalışıyor.

Süleyman şarkısında “Sofraya hemen yerleşiverdin -Belli ki gurbet sana yaramamış Süleyman” “Tepsiyi biraz da bu tarafa gönder -Müsaade et de bi tadına bakalım Süleyman” ifadeleri ile ahbaplara selam vermeye ve hal hatır sormaya sofra edep ve adabına işaret edilmiş, görgü kurallarını dikkate almayan ve özdenetimi de olmayan bir kişiden bahsedilmektedir.

5) SABIR

Ziya Paşa’nın “Tîz-i reftâr  olanın pâyine dâmen dolaşır / Erişir menzil-i maksûda aheste giden” mısralarını içeren Aman Yavaş Aheste şarkısı..

Barış Manço, Ziya Paşa’nın “Acele edenin eteği ayağına dolaşır.  Yavaş giden istediği amaca ulaşır.” mısralarını kullanmaktadır. Aman Yavaş Aheste’de yer alan,  “Sabırlı derviş muradına ermiş -Acelesi olana ağır ol demiş.” şeklindeki ifadede sabırlı olmak vurgulanmaktadır.

6) SAYGI

Barış Manço bu şiirinde yakınır, sanki bugünü görmüş gibi.. “Yıkmadık ev bırakmadılar mahallede -Evlerle beraber bahçeler de yok oldu -Bir şu dut ağacı kaldı, onu kesmeseler bari..”

Dut Ağacı adlı şiirdeAnadolu’daki her evin önündeki ağacın, evin süsü olmasına vurgu yapılarak, eski Anadolu evleri tasvir edilmektedir. Doğaya saygı, Dut Ağacı şarkısında şu dizelerde yer almaktadır: “İyi ama nerde boş arsa, ya bakla tarlası, peki taş mektep nerdeler? – Kimler götürdü kimler çaldı o güzelim anıları benden?  ” …  “ Evlerle beraber bahçeler de yok oldu – Bir şu dut ağacı kaldı onu kesmeseler bari ”.

7) SEVGİ

Herkesin eğlenerek söylediği fakat eğlenirken de düşündüren ve özlemleri dile getiren o güzel şarkı, Arkadaşım Eşek..

Arkadaşım Eşek şarkısında arkadaş sevgisi, yer almaktadır. Arkadaş özlemi yaşayan birinin duyguları anlatılmaktadır. Ayrıca şarkı “Yaban tayları çayırda tepişiyor mu?- Çilli horoz kedilerle dövüşüyor mu?- Sarıkız minik buzağıyı sütten kesti mi? - Kuzularla oğlaklar sevişiyor mu?” ifadeleriyle hayvan sevgisi de içermektedir.

8) SORUMLULUK

Anadolu’nun bilgeliği Kul Ahmet’in naifliği ve dürüstlüğüyle birleştiriliyor. “Kul Ahmet erken kalkar, haydi ya nasip derdi -Kimseler anlamazdı, ya nasip ne demekti”

Ahmet Bey’in Ceketi’nde yer alan, “Mahalleli kahvede muhabbet peşindeyken -Leylekler lak lak edip, peynir gemisi yüklerken -Kul Ahmet erken yatar, sabaha ya kısmet derdi.” ifadesi ile çalışkanlığa vurgu yapılmaktadır. Şarkıda geçen “Herkes gömlek giyerken Ahmet ceket giyerdi” cümlesi çok manalı. Ceket fiziksel olarak gömleğe göre daha ağırdır. Barış Manço aslında burada sorumluluktan da bahsediyor. Herkes gömlek giyerdi, hayatta az sorumluluk alırdı, Kul Ahmet ceket giyiyor, hayatta daha fazla sorumluluk alıyor. Erken kalkıp giydiği ceketi yani üstüne aldığı daha fazla miktardaki sorumluluğu yerine getirmek için gerekeni yapıyor.

9) VATANSEVERLİK

Barış Manço, yaklaşık 50 yıl önce Cumhuriyet’in 100. yılına özel ‘2023’ adlı bir şiir yazdı. Bir konserinde “Cumhuriyetimizin 100’üncü yılında 2023 senfonik olarak seslendirilse, eğer hayattaysam oğullarımın kolunda sahneye çıksam, ne güzel olur..” vasiyetinde bulunmuştu.

Kayaların Oğlu şarkısında, “Toprak anayla, kaya babanın oğluyum ben” ifadesinde Anadolu coğrafyasından toprak anam diye bahseden Barış Manço, Türk Milleti’ni ve Türk tarihini kayaya benzeterek; kaya kadar sağlam bu toprakları bir arada tutan ve nice zorlu şartlara göğüs gerip dayanan bir baba olarak tasvir etmektedir. Şarkıda bir babanın oğluna verdiği nasihatler yoluyla, Osmanlı İmparatorluğu başta olmak üzere Türkiye Cumhuriyeti’nden önceki Türk Devletleri’nden söz ettiğinden dolayı şarkı, vatanseverlik değerini içermektedir.

10) YARDIMSEVERLİK

Dıral Dedenin Düdüğü’nde, İsrafil’in üfleyeceği sur konu edilerek kıyamet gününe vurgu yapılmaktadır. Barış Manço bu şarkıda, dul, yetim, yoksul hakkı gözeten ve Dıral Dede’nin düdüğü -İsrafil’in suru-duyulduğunda hak katındaki terazide alnı açık bir şekilde eğrinin ve doğrunun hesabını verebilecek olan bir insan modeli sunmuştur.

Şarkıda yer alan, “Hele destur gözümüz yok Allah daha çok versin -Ama paylaş, gel beni dinle, paylaşırsan sevaba girersin” ifadesi ile paylaşmaya, yardımseverliğe vurgu yapılmaktadır.

Programı sonlandırırken programda görev alan, programa katkı sağlayan tüm öğretmenlerimize ve öğrencilerimize tekrardan teşekkür ediyorum. 25 sene önce teki kaybedilen kol düğmesi gibi Barış Manço’nun bizde eksik olduğunu, onu çok özlediğimizi, ayrıca onu sevgi, saygı ve minnetle andığımızı ifade etmek istiyoruz. Katılımlarınızdan dolayı hepinize teşekkürlerimizi sunuyoruz.

Program: 16 Nisan 2024'te Yusufeli Ç.P.A.L. konferans salonunda yapılacaktır.

 

                                                                                                        Hilal YILDIRIM

Y.Ç.P.A.L. Rehber Öğretmeni

 

 

---

Projenin Çıktıları:

İçeriğinde şiddet, suç, isyan, ırk ayrımı, müstehcen ve argo ifadeleriyle ve verdiği olumsuz mesajlarla çocuklarımızın ahlakını bozan, adeta değerlerimizi yozlaştıran şarkıların yerine kök değerlerimizi ve diğer insani değerlerimizi ön plana çıkaran Barış Manço’nun şarkılarına okullarımızda değerler eğitiminde yer verilmesi ve bunun teşvik edilmesi değerler eğitimi açısından faydalı olacaktır.

---

Projenin Fotoğrafları/Videoları: